05.06.2014.
Zmijanjski vez je zasigurno jedan od najspecifičnijih i najkarakterističnijih vezova sa prostora Bosne i Hercegovine. Specifičnost ovoga veza se ogleda u tome što je bogastvo ornamenata, tehnika izrade i kolorita jedinstvena i posebna u odnosu na druge vezove u Bosne i Hercegovini. Specifičnost zmijanjskog veza manifestuje se u usklađenosti, harmoniji i stilskoj perfekciji geometrijskih ornamenata ukomponovanim sa tamnoplavim odnosno čivitnim koloritom. Za razliku od drugih krajeva Bosne i Hercegovine gdje je vez na nošnjama predstavljen u četiri ili dvije boje, na Zmijanju je prikazan samo u tamnoplavoj boji. Zmijanjski vez je rađen u četiri tehnike veza: prorlak, podvlakno, prutalačka i krstačka tehnika. Od navedenih dominira krstačka tehnika veza. Svi ovi vezovi svrstavaju se u vezove po broju koji se po Jelici Belović Bernadzikovskoj (najeminentniji stručnjak u istraživanju veza sa prostora Balkana) smatraju za najstarije tehnike. Osnovna karakteristika tih tehnika je da se vez izvodi sa naličja, brojanjem žice. Zmijanjskim vezom prikazana je umjetnička kreativnost, unutrašnja simbolička kreativnost i osjećajnost koju je vjekovima posjedovala krajiška žena u svome temperamentu i duhu. Ona je vezom izražavala svoje emocije, osjećanja i unutrašnje stanje duha.
Geometrijski ornamenti predstavljaju osnovnu ornamentalnu kompoziciju zmijanjskog veza. Predstavljaju najstarije ornamente i porijeklo im nalaze u neolitskoj umjetnosti. Od svih ornamenata koji se uočavaju u zmijanjskom vezu najspecifičniji je ornament kola odnosno modificiran geometrijski ornament romba.
Autori: mr Božidar Došenović i Nebojša Đumić
Stručna saradnja: Danijela Đukanović, viši kustos etnolog, Muzej Republike Srpske
Izdavač: Pošte Srpske a.d. Banjaluka